ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ದಾಖಲಿಸುವುದು ಹೇಗೆ? – ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಯಬೇಕಾದ ಕಾನೂನು ಹಕ್ಕು

 ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಪರಾಧ ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸುಸೂತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ (First Information Report) ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ‘ಎಫ್.ಐ.ಆರ್’ ಅಂದರೆ ಏನು, ಯಾವಾಗ ಅದು ದಾಖಲಿಸಬಹುದು, ಅದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲು ಜನರಿಗೆ ಯಾವ ಹಕ್ಕುಗಳಿವೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಅರಿವು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಅಗತ್ಯ.

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಅಂದರೆ ಏನು?

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಎಂದರೆ ಮೊದಲ ಮಾಹಿತಿಯ ವರದಿ. ಯಾವಾಗಲಾದರೂ ಗಂಭೀರ ಅಪರಾಧ (Cognizable Offence) ನಡೆದಾಗ, ಆ ವಿಷಯದ ಕುರಿತು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ನೀಡುವ ಮಾಹಿತಿ ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಆಗಿ ದಾಖಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ದಂಡ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಸಂಹಿತೆ (CrPC) ಸೆಕ್ಷನ್ 154 ಪ್ರಕಾರ, ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ಮೌಖಿಕ ಅಥವಾ ಲಿಖಿತ ರೂಪದಲ್ಲಿಯೂ ದೂರು ನೀಡಿದರೆ, ಅದನ್ನು ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಆಗಿ ದಾಖಲಿಸುವುದು ಕಡ್ಡಾಯ.

ಯಾವ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಅಗತ್ಯ?

ಅಪರಾಧಗಳನ್ನು ಕಾನೂನು ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದೆ:

1. Cognizable Offence (ಗಂಭೀರ ಅಪರಾಧಗಳು):

ಹತ್ಯೆ, ಕಳ್ಳತನ, ದರೋಡೆ, ಬಲಾತ್ಕಾರ, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ, ಹಿಂಸಾಚಾರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಕರಣಗಳಿಗೆ ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಕಡ್ಡಾಯ.

2. Non-Cognizable Offence (ಸಾಮಾನ್ಯ ಅಪರಾಧಗಳು):

ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಜಗಳ, ಮಾನಹಾನಿ, ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾನಿ ಮುಂತಾದ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಇವುಗಳನ್ನು ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದ ಬಳಿಕ ಮಾತ್ರ ಪೊಲೀಸ್ ತನಿಖೆ ಮಾಡಬಹುದು.

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ದಾಖಲಿಸುವ ವಿಧಾನ

ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆಗೆ ಬಂದು ದೂರು ನೀಡಬಹುದು.

ದೂರು ಮೌಖಿಕವಾಗಿದ್ದರೆ, ಪೊಲೀಸರಿಂದ ಅದನ್ನು ಬರಹ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೂರುದಾರರು ತಮ್ಮ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯೇ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ದೂರುದಾರರಿಗೆ ಉಚಿತವಾಗಿ ನೀಡಬೇಕು.

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ನಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾದ ಮಾಹಿತಿ

ಅಪರಾಧ ನಡೆದ ದಿನ, ಸಮಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳ

ಅಪರಾಧದ ಸ್ವರೂಪ ಹಾಗೂ ಘಟನೆಯ ವಿವರ

ಅಪರಾಧಿ ಅಥವಾ ಶಂಕಿತನ ಹೆಸರು (ತಿಳಿದಿದ್ದರೆ)

ದೂರುದಾರರ ಹೆಸರು, ವಿಳಾಸ ಮತ್ತು ಸಹಿ

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ನಂತರ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ದಾಖಲಾಗಿದ ಮೇಲೆ, ಪೊಲೀಸರು ತನಿಖೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಸಾಕ್ಷಿದಾರರ ಹೇಳಿಕೆ ಸಂಗ್ರಹ

ಪುರಾವೆಗಳ ಪರಿಶೀಲನೆ

ತಜ್ಞರ ವರದಿ ಪಡೆಯುವುದು

ಶಂಕಿತರ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುವುದು

ತನಿಖೆ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ ಚಾರ್ಜ್‌ಶೀಟ್ ಅನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ದಾಖಲಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರೆ?

ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪೊಲೀಸರು ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ದಾಖಲಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಬಹುದು. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ:

ಜಿಲ್ಲಾ ಪೊಲೀಸ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದು.

ಗೃಹ ಇಲಾಖೆಗೆ ದೂರು ನೀಡಬಹುದು.

ನೇರವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.

ಸುಳ್ಳು ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ನೀಡಿದರೆ?

ಕೆಲವರು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಶತ್ರುತೆಯಿಂದ ಸುಳ್ಳು ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ನೀಡುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಬಹುದು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ IPC ಸೆಕ್ಷನ್ 182 ಪ್ರಕಾರ ಸುಳ್ಳು ದೂರು ನೀಡಿದವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ಒಂದು ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಕ್ಕು. ಯಾವುದೇ ಗಂಭೀರ ಅಪರಾಧ ಸಂಭವಿಸಿದಾಗ, ಜನರು ಪೊಲೀಸರಿಗೆ ದೂರು ನೀಡಲು ಹಿಂಜರಿಯಬಾರದು. ಎಫ್.ಐ.ಆರ್ ದಾಖಲಿಸುವುದೇ ನ್ಯಾಯ ದೊರೆಯುವ ಮೊದಲ ಹಂತ. ಕಾನೂನು ಅರಿವು ಹೆಚ್ಚಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಜನರಿಗೆ ನ್ಯಾಯ ದೊರೆಯುವುದು ಸುಲಭವಾಗುತ್ತದೆ.