🇮🇳"ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪೀಠದಿಂದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಶಿಖರದವರೆಗೆ – ಭಾರತದ ಅವಿರತ ಪ್ರಯಾಣ"🔥 -ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ

 

ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ 

ಶಿವನೇರಿ ಕೋಟೆ, ಫೆಬ್ರವರಿ 19, 1630:

ಶಿವಾಜಿ ಭೋಸಲೆ ಜನಿಸಿದರು. ತಂದೆ ಶಾಹಾಜೀ ಭೋಸಲೆ ಬೀಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರ ಸೇನಾನಾಯಕ, ತಾಯಿ ಜೀಜಾಬಾಯಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಶೌರ್ಯಪ್ರೇರಕಳಾಗಿದ್ದರು. ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಧರ್ಮಭಕ್ತಿ, ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಕನಸು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು.

ಶಿವಾಜಿ  ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಧರ್ಮಭಕ್ತಿ, ಯುದ್ಧ ಕಲೆ, ಆಡಳಿತ ಕೌಶಲ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು.15ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸ್ವಂತ ರಾಜ್ಯ (ಸ್ವರಾಜ್ಯ) ನಿರ್ಮಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರ.ಮೊದಲಿಗೆ ತೋರ್ಣ, ರಾಜಗಢ, ತುಂಗ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಿ ಶಕ್ತಿ ವಿಸ್ತರಣೆ ಪ್ರಾರಂಭ.

ಅಫ್ಜಲ್ ಖಾನ್ ವಧ – ಪ್ರತಾಪಗಢದ  ಸಮರ (1659)

1659ರಲ್ಲಿ ಬೀಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರು ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ಶಕ್ತಿ ವಿಸ್ತರಣೆಗನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸೇನಾನಾಯಕ ಅಫ್ಜಲ್ ಖಾನ್ರನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದರು.ಅಫ್ಜಲ್ ಖಾನ್ ದೀರ್ಘಕಾಯ, ಬಲಿಷ್ಠ, ಕ್ರೂರ ತಂತ್ರಗಾರನಾಗಿದ್ದು, 10,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸೈನಿಕರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಾಪಗಢದತ್ತ ಬಂದನು.

ಅಫ್ಜಲ್ ಖಾನ್ ಸ್ನೇಹದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮಾತುಕತೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದರೂ, ಶಿವಾಜಿ ಆತನ ದ್ವಿಮುಖ ತಂತ್ರವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡಿದ್ದರು.ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಯುವ ಸ್ಥಳ – ಪ್ರತಾಪಗಢದ ಪಾದಭಾಗ, ಒಂದು ಗುಡಾರದೊಳಗೆ, ಇಬ್ಬರೂ ಅಲ್ಪಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಬರಬೇಕು ಎಂಬ ನಿಯಮ.

ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ಒಳಗೆ ಲೋಹದ ಕವಚ ಧರಿಸಿ, ಕೈಯಲ್ಲಿ ವಾಘ್ನಖ್ (ಗೋಖುರು ಆಕಾರದ ಲೋಹದ ಗಿರಕಿ) ಮತ್ತು ಭಗ್ನಖ್ ಕತ್ತಿ ಅಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.ಭೇಟಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಫ್ಜಲ್ ಖಾನ್ ಶಿವಾಜಿಯನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಅಪ್ಪಿಕೊಂಡು, ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಖಂಜೀರಿನಿಂದ ಇರಿಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ.ಕವಚದಿಂದ ಶಿವಾಜಿ ಪಾರಾಗಿ, ತಕ್ಷಣ ವಾಘ್ನಖ್ ಬಳಸಿ ಆತನ ಹೊಟ್ಟೆ ಕಿತ್ತು ಹಾಕಿದರು.ಅಫ್ಜಲ್ ಖಾನ್ ಸ್ಥಳದಲ್ಲೇ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟನು.ಪ್ರತಾಪಗಢದ ಸಮರದಲ್ಲಿ ಮರಾಠರು ಭಾರೀ ಜಯ ಗಳಿಸಿದರು.

ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಸ್ತರಣೆಗಾಗಿ ಇದು ತಿರುವು ಬಿಂದುವಾಯಿತು.

1660 – ಪಣಹಳ ಕೋಟೆಯ ಸಂಕಷ್ಟ:

ಸಿದ್ಧಿ ಜೌಹರ್‌ನ ಸುತ್ತುವರಿದ ದಾಳಿಯಿಂದ ಪಣಹಳ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕುಕೊಂಡ ಶಿವಾಜಿ, ಬಾಜಿಪ್ರಭು ದೇಸ್ಪಾಂಡೆ ಅವರ ಬಲಿದಾನದ ಸಹಾಯದಿಂದ ವಿಶಾಲಗಢ ತಲುಪಿದರು.

1664 – ಸುರತ್ ದಾಳಿ:

ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ ಸುರತ್ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತು ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಖಜಾನೆಗೆ ತಂದರು.

1666 – ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ ಬಂಧನ ಮತ್ತು ಸಾಹಸಿಕ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು:

ಔರಂಗಜೇಬ್ ಆಹ್ವಾನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಆಗ್ರಾಕ್ಕೆ ಹೋದ ಶಿವಾಜಿ, ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಗಾಗಿ ಹಣ್ಣುಗಳ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಳಗೆ ಅಡಗಿ ಪಾರಾದರು.

1670 – ಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಪುನರುತ್ಥಾನ:

ಮುಗಲ್‌ರಿಂದ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಪುನಃ ಗೆದ್ದು, ಖಂಡೇರಿ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ನೌಕಾಪಡೆ ಬಲಪಡಿಸಿದರು.

1674 ಜೂನ್ 6 – ಛತ್ರಪತಿ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ:

ರಾಯಗಢ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಭವ್ಯ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ “ಛತ್ರಪತಿ” ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕಗೊಂಡು, ಹಿಂದೂಸ್ವರಾಜ್ಯದ ಅಧಿಕೃತ ಘೋಷಣೆ ಮಾಡಿದರು.

ಆಡಳಿತ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು:

ಅಷ್ಟಪ್ರಧಾನ ಮಂಡಲ (8 ಮಂತ್ರಿಗಳು) ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆ.ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ಧತಂತ್ರ (ಗಣಿಮಿ ಕಾವಾ) ಯಶಸ್ವಿ ಅನುಸರಣೆ.ಗೆರಿಲ್ಲಾ ಯುದ್ಧತಂತ್ರ (ಗಣಿಮಿ ಕಾವಾ) ಯಶಸ್ವಿ ಅನುಸರಣೆ.ರೈತರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ನ್ಯಾಯಯುತ ತೆರಿಗೆ.ಕೋಟೆ, ಬಂದರು, ನೌಕಾಪಡೆ ನಿರ್ಮಾಣ.

1680 ಏಪ್ರಿಲ್ 3 – ಮಹಾರಾಜರ ನಿಧನ:

ರಾಯಗಢ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ ನಿಧನ ಹೊಂದಿದರು. ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಶಂಭಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಿತು.

"ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ ಕೇವಲ ರಾಜನಲ್ಲ, ಜನರ ರಕ್ಷಕ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ರಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಪ್ರತೀಕ" ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಗಾರರು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ನಿಧನದ ನಂತರ ಪುತ್ರ ಶಂಭಾಜಿ ಗದ್ದುಗೆ ಏರಿದರು. ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಟ ಔರಂಗಜೇಬ್ ವಿರುದ್ಧ ನಿರಂತರ ಯುದ್ಧ ನಡೆಸಿದ ಶಂಭಾಜಿ, 1689ರಲ್ಲಿ ಮುಗಲ್ ಸೇನೆಯ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಕ್ರೂರವಾಗಿ ಹತ್ಯೆಯಾಗಿದರು.

1689 – 1700: ಕೋಟೆ-ಗಡಿಗಳಿಂದ ಆಡಳಿತ:

ಶಂಭಾಜಿಯ ನಂತರ ರಾಜಾರಾಮ ಮಹಾರಾಜ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡು, ಮೊಘಲ್ ಆಕ್ರಮಣದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ರಾಜಧಾನಿ ಜಿಂಜೀ ಕೋಟೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದರು. ರಾಜಾರಾಮರ ನಿಧನದ ಬಳಿಕ, ತಾರಾಬಾಯಿ ಆಡಳಿತ ಹಿಡಿದು, ಔರಂಗಜೇಬ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣ ವಿಸ್ತರಣೆಯನ್ನು ತಡೆದರು.

1707 – ಶಾಹೂ ಮಹಾರಾಜರ ಯುಗ ಆರಂಭ:

ಔರಂಗಜೇಬ್ ಸಾವಿನ ಬಳಿಕ ಶಾಹೂ ಮಹಾರಾಜರು ಗದ್ದುಗೆ ಏರಿದರು. ಆದರೆ ನಿಜವಾದ ಆಡಳಿತ ಅಧಿಕಾರ ಪೇಶ್ವಾಗಳ ಕೈಗೆ ಹೋಯಿತು.

ಪೇಶ್ವಾ ಬಾಲಾಜಿ ವಿಶ್ವನಾಥ (1713 – 1720): ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸಿದರು

ಪೇಶ್ವಾ ಬಾಜಿರಾವ್ I (1720 – 1740): ದೆಹಲಿವರೆಗೂ ವಿಸ್ತರಣೆ.

ಪೇಶ್ವಾ ಬಾಲಾಜಿ ಬಾಜಿರಾವ್ (1740 – 1761): ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಗರಿಷ್ಠ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ.

1761 – ಪಾನಿಪತ್‌ನ ದುರಂತ:

3ನೇ ಪಾನಿಪತ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮರಾಠ ಸೇನೆ ಆಫ್ಘನ್ ಆಕ್ರಮಣಕಾರ ಅಹ್ಮದ್ ಶಾಹ್ ಅಬ್ದಾಲಿ ವಿರುದ್ಧ ಭಾರೀ ಸೋಲು ಕಂಡಿತು. ಲಕ್ಷಾಂತರ ಯೋಧರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಶಕ್ತಿ ಕುಸಿಯಿತು.

1761 – 1818: ಪತನದ ಹಾದಿ:

ಆಂತರಿಕ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯ, ಪೇಶ್ವಾಗಳ ಮಧ್ಯದ ಗೃಹಯುದ್ಧ, ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪದಿಂದ ಮರಾಠರು ದುರ್ಬಲರಾದರು.

1ನೇ ಮರಾಠ-ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಯುದ್ಧ (1775–1782): ಸಲುಬೈ ಒಪ್ಪಂದ.

2ನೇ ಯುದ್ಧ (1803–1805): ಭಾರೀ ಸೋಲು.

3ನೇ ಯುದ್ಧ (1817–1818): ಪೇಶ್ವಾ ಬಾಜಿರಾವ್ II ಶರಣಾಗಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಸೇರಿತು.

ಮೈಸೂರು ಒಡೆಯರು ಮತ್ತು ಹೈದರಾಳಿ – ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ (1399 – 1950)

ಒಡೆಯರ ರಾಜ್ಯದ ಆರಂಭ

14ನೇ ಶತಮಾನ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಯದು ವಂಶದ ಒಡೆಯರು ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.ರಾಜವಂಶವು ಒಡೆಯರು ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದರು.17ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಪ್ರಬಲ ಹಿಂದು ಸಂಸ್ಥಾನವಾಯಿತು.

ಹೈದರಾಳಿ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಕಾಲ

1761ರಲ್ಲಿ ಸೇನಾಪತಿ ಹೈದರಾಳಿ ನಿಜವಾದ ಆಡಳಿತಗಾರರಾದರು.ಹೈದರಾಳಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಮಗ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ (ಟೈಗರ್ ಆಫ್ ಮೈಸೂರು) ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ನಾಲ್ಕು ಮೈಸೂರು-ಆಂಗ್ಲ ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದರು.

1. ಮೊದಲ ಮೈಸೂರು-ಆಂಗ್ಲ ಯುದ್ಧ (1767–1769) – ಮೈಸೂರು ಜಯ.

2. ಎರಡನೇ ಯುದ್ಧ (1780–1784) – ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಬಲಿಷ್ಠನಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದರು.

3. ಮೂರನೇ ಯುದ್ಧ (1790–1792) – ಮೈಸೂರು ಸೋತು, ಅರ್ಧ ರಾಜ್ಯ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು.

4. ನಾಲ್ಕನೇ ಯುದ್ಧ (1799) – ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ವೀರಗತಿ.

ಒಡೆಯರ ವಂಶಕ್ಕೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮೈಸೂರು ಗದ್ದುಗೆ ಮರಳಿಸಿದರು.

ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಿಜಾಂ (1724 – 1948)

ಮೀರ್ ಕಮರುದೀನ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ (ನಿಜಾಂ-ಉಲ್-ಮುಲ್ಕ್) 1724ರಲ್ಲಿ ಮುಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಸಂಸ್ಥಾನ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.ನಿಜಾಂಗಳು ಉರ್ದು-ತೆಲುಗು-ಮರಾಠಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮಿಶ್ರಣದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದರು.

ನಿಜಾಂ ರಾಜ್ಯವು ಶ್ರೀಮಂತ, ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಚತುರ ರಾಜ್ಯವಾಗಿತ್ತು.ಆಂಗ್ಲರೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಕೌಟುಂಬಿಕ-ರಾಜಕೀಯ ಬಾಂಧವ್ಯ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡರು.

19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಅಡಿಪತ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ಉಳಿಯಿತು.

ಅಂತ್ಯ

1947ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೊಂದಿದಾಗ, ನಿಜಾಂ ಓಸ್ಮಾನ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಭಾರತ ಸೇರುವುದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಸಿದರು.

ಸಿಖ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ (1799 – 1849)

ಮಹಾರಾಜ ರಂಜೀತ್ ಸಿಂಗ್ 1799ರಲ್ಲಿ ಲಾಹೋರ್ ಹಿಡಿದು, ಸಿಖ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.ಪಂಜಾಬ್, ಕಾಶ್ಮೀರ, ಪೇಶಾವರ್, ಮಲ್ತಾನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಬಲಿಷ್ಠ ರಾಜ್ಯ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.

ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಹಿಷ್ಣುತೆ, ಸಮರ್ಥ ಸೇನೆ, ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬಳಕೆ.

ಖಾಲ್ಸಾ ಸೇನೆ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ.

ರಂಜೀತ್ ಸಿಂಗ್ ಮೃತ್ಯು ನಂತರ ಒಳಜಗಳ ಮತ್ತು ದುರ್ಬಲತೆ.

ಮೊದಲ ಆಂಗ್ಲ-ಸಿಖ್ ಯುದ್ಧ (1845–1846) – ಭಾಗಶಃ ಸೋಲು.

ಎರಡನೇ ಆಂಗ್ಲ-ಸಿಖ್ ಯುದ್ಧ (1848–1849) – ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೋಲು.

1849ರಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬ್ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಶವಾಯಿತು.

ಮುಂದುವರೆಯುವುದು.....!